Hücrelerin temel yapıları, mitoz ve mayoz bölünme, canlıların yaşamsal süreçleri. Hücre biyolojisi dünyasına dair temel bilgiler.
Hücre, canlıların en küçük yapı birimidir. Tüm canlılar hücrelerden oluşur ve hücreler canlılık özelliklerini gösterir. Hücre, hücre zarı, sitoplazma, çekirdek olmak üzere üç temel kısımdan oluşur.
Hücreyi çevreleyen bir zardır. Esnek ve saydamdır. Seçici geçirgenlik özelliği sayesinde hücre ile dış ortam arasında madde alışverişini sağlar. Bitki hücrelerinde hücre duvarı bulunurken hayvan hücrelerinde bulunmaz.
Çekirdek ile hücre zarı arasındaki bölümü dolduran sıvıdır. Hücrenin yaşamsal faaliyetlerini gerçekleştiren organeller sitoplazmada bulunur.
Hücrenin yönetim ve denetim merkezidir. Çekirdeğin içinde canlının kalıtsal özelliklerini belirleyen yapılar bulunur.
Hücre, canlıların temel yapı birimidir ve canlılık özelliklerini gösterir. Hücre, hücre zarı, sitoplazma, çekirdek olmak üzere üç temel kısımdan oluşur.
| Bitki Hücresi | Hayvan Hücresi |
|---|---|
| Köşeli yapıdadır. | Yuvarlak bir yapıdadır. |
| Hücre duvarı vardır. | Hücre duvarı yoktur. |
| Kloroplast bulunur. | Kloroplast bulunmaz. |
| Sentriyolleri yoktur. | Sentriyolleri vardır. |
| Kofulları büyük ve az sayıdadır. | Kofulları küçük ve çok sayıdadır. |
| Lizozom ilkel bitki hücrelerinde bulunur. | Lizozom bulunur. |
Hücre, canlının temel yapı birimidir. Hücrelerin yapısını ve kısımlarını incelemek için mikroskop kullanılır.
Hücre ile ilgili çalışmalar 16. yüzyılın sonlarında mikroskobun icadıyla başlamıştır. Robert Hooke, hücreyi ilk gözlemleyen ve "hücre" terimini ilk olarak tanımlayan kişidir. Antonie Van Leeuwenhoek ise canlı hücreleri gözlemleyen ilk bilim insanıdır. 1838-1839 yıllarında Theodar Schwann ve Matthias Schleiden, bitki ve hayvan hücrelerinin temelde aynı yapılardan oluştuğunu ortaya koymuşlardır. 1858 yılında Rudolf Virchow, hücre teorisini açıklamıştır.
Hücre teorisi, tüm canlıların bir ya da birden fazla hücreden oluştuğunu, hücrenin canlının temel yapı birimi olduğunu, tüm hücrelerin var olan bir hücrenin bölünmesiyle meydana geldiğini ve hücrelerin sahip oldukları kalıtsal bilgiyi hücre bölünmesi aracılığı ile bir hücreden diğer hücreye aktardığını belirtir.
Canlılar hücrelerden oluşur. Hücreler birlikte ve uyum içerisinde çalışarak canlının yaşamsal faaliyetlerini gerçekleştirirler. Çok hücreli canlılarda benzer yapı ve görevdeki hücreler birleşerek dokuları oluşturur. Dokular birleşerek organları, organlar birleşerek sistemleri ve sistemler birleşerek organizmayı oluşturur.
Hücre, canlının temel yapı birimidir. Hücre teorisi, hücre ile ilgili temel bilgileri açıklar. Çok hücreli canlılarda hücreler, dokuları, dokular organları, organlar sistemleri ve sistemler organizmayı oluşturur.
Hücreler canlıların yapısal ve işlevsel birimleridir. Hücrelerin bölünerek yeni hücreler oluşturması hücre bölünmesi olarak adlandırılır. Hücre bölünmesi iki şekilde gerçekleşir: mitoz ve mayoz.
Mitoz bölünme vücut hücrelerinde gerçekleşen bir bölünme türüdür. Mitoz bölünme sonucunda oluşan hücreler kalıtsal özellikleri bakımından birbirlerinin aynısıdır ve kromozom sayıları aynıdır.
Mayoz bölünme üreme hücrelerinde gerçekleşen bir bölünme türüdür. Mayoz bölünme sonucunda oluşan hücreler kalıtsal özellikleri bakımından birbirlerinden farklıdır ve kromozom sayıları yarı yarıya azalır.
Hücre bölünmesi canlıların yaşamı için çok önemlidir. Mitoz bölünme vücut hücrelerinin çoğalmasını ve büyümesini sağlar. Mayoz bölünme ise yeni canlıların oluşmasını sağlar ve canlıların çeşitliliğini artırır.
Mayoz bölünme, sadece eşeyli üreyen canlıların eşey ana hücrelerinde gerçekleşen bir bölünme türüdür. Mayoz bölünmenin amacı, üreme hücrelerinin (yumurta ve sperm) oluşmasını sağlamaktır. Mayoz bölünme, mitoz bölünmeden farklı olarak iki aşamada gerçekleşir: mayoz 1 ve mayoz 2.
Mayoz 1'in amacı, kromozom sayısını yarıya indirmektir. Bu, homolog kromozomların birbirlerine sarılarak ve parça değişimi yaparak gerçekleşir. Parça değişimi, homolog kromozomların birbiriyle eşleşerek genetik materyal alışverişi yapmasıdır. Böylece, oluşan kromozomlar hem anneden hem de babadan genetik materyal içerir.
Mayoz 2'nin amacı, kromozom sayısını bir kez daha yarıya indirmektir. Bu, mayoz 1'de oluşan kromozomların birbirlerinden ayrılarak iki ayrı hücreye dağılmasıyla gerçekleşir. Böylece, mayoz 2'nin sonunda dört tane haploit hücre oluşur.
Mayoz bölünme, eşeyli üreyen canlılarda üreme hücrelerinin oluşmasını sağlar. Mayoz bölünme, kromozom sayısını yarıya indirerek tür içinde kromozom sayısının sabit kalmasını sağlar. Ayrıca, parça değişimi sayesinde mayoz bölünme, tür içinde çeşitliliği artırır.
| Özellik | Mitoz Bölünme | Mayoz Bölünme |
|---|---|---|
| Oluşan hücre sayısı | 2 | 4 |
| Oluşan hücrelerin kromozom sayısı | Ana hücre ile aynı | Ana hücrenin yarısı |
| Oluşan hücrelerin genetik yapısı | Ana hücre ile aynı | Ana hücreden ve birbirinden farklı |
| Görüldüğü yer | Vücut hücreleri | Üreme ana hücreleri |
| Amacı | Büyüme, gelişme, onarım | Üreme hücrelerinin oluşumu |