Türk Kültür ve Medeniyeti 3.Ünite Test 1 (TÜRKLERDE HUKUK)

1. Osmanlı Devleti’nde padişah, mutlak otorite sahibiydi ve devlet işlerinde tek söz sahibiydi. Şarlken Dönemi Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’nda ise padişahın yanı sıra, prensler ve şehirler de önemli bir güce sahipti. Bu nedenle, Osmanlı Devleti’nde merkezî otorite, Şarlken Dönemi Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’na göre daha güçlüydü. 2. Osmanlı Devleti’nde eyalet yönetimi, merkezden atanmış valiler tarafından yürütülüyordu. Şarlken Dönemi Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’nda ise eyaletlerin yönetimi, yerel prensler tarafından gerçekleştiriliyordu. Bu nedenle, Osmanlı Devleti’nde eyalet yönetimi, Şarlken Dönemi Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’na göre daha merkeziyetçi bir yapıya sahipti. 3. Osmanlı Devleti’nde ordu, devşirme sistemiyle oluşturuluyordu. Şarlken Dönemi Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’nda ise ordu, yerel halk ve paralı askerlerden oluşuyordu. Bu nedenle, Osmanlı Devleti’nde ordu, Şarlken Dönemi Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’na göre daha güçlüydü. 4. Osmanlı Devleti’nde ordu, ağırlıklı olarak ok ve yay gibi geleneksel silahları kullanıyordu. Şarlken Dönemi Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’nda ise ordu, top, tüfek ve kılıç gibi modern silahları kullanıyordu. Bu nedenle, Osmanlı Devleti’nde ordu, Şarlken Dönemi Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’na göre daha az modern bir yapıya sahipti. 5. Osmanlı Devleti’nde ordunun temel giderleri, eyaletlerdeki topraklardan elde edilen vergilerle karşılanıyordu. Şarlken Dönemi Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’nda ise ordunun temel giderleri, vergilerin yanı sıra, prenslerden ve şehirlerden alınan haraçlarla karşılanıyordu. Bu nedenle, Osmanlı Devleti’nde ordu, Şarlken Dönemi Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’na göre daha az maliyetliydi.

1. İlk Türk İslam devletleri ve Osmanlı Devleti'nde yönetim anlayışında hükümdar mutlak otoriteye sahipti. Bu durum, Türk devlet geleneği ve İslam hukukundaki hükümdar anlayışından kaynaklanmaktadır. 2. İlk Türk İslam devletlerinde ve Osmanlı Devleti'nde taşra teşkilatı, köy, kaza, sancak ve eyalet şeklindeydi. Bu teşkilat, devletin daha etkin bir şekilde yönetilmesini ve merkezileşmenin sağlanmasını amaçlamaktaydı. 3. İlk Türk İslam devletlerinde ve Osmanlı Devleti'nde ordunun büyük bir kısmı Türklerden oluşuyordu. Ancak bazı Türk devletlerinde, kuruldukları coğrafyadan dolayı o bölgede yaşayan yerli unsurlara da yer verilmiştir. 4. İlk Türk İslam devletlerinde eyaletlerin başında melikler bulunurdu. Bu durum, devlet yönetiminin daha da merkezileştirilmesi amacıyla Osmanlı Devleti'nde kaldırılmıştır. 5. Osmanlı Devleti'nde hükümdar, devleti yönetirken yetkilerini Divan-ı Hümayun (Hükümet) aracılığıyla kullanırdı. Divan-ı Hümayun, devlet işlerinin tartışılıp karara bağlandığı en önemli organdı. 6. İlk Türk İslam devletlerinde ve Osmanlı Devleti'nde saray, hükümdarın resmî ve özel hayatının içinde geçtiği, en önemlisi de devlet işlerinin yürütüldüğü büyük bir yapıdan oluşan bina idi. 7. İlk Türk İslam devletlerinde ve Osmanlı Devleti'nde ordu, devletin en önemli unsurlarından biriydi. Türklerin farklı bölgelerde hâkimiyet kurmaları ve varlıklarını sürdürmeleri orduları sayesinde olmuştur. 8. İlk Türk İslam devletlerinde hükümdar, fermanlar ve menşurlar aracılığıyla yasama yetkisini kullanırdı. Bu ferman ve menşurlar, kanun niteliğindeydi ve devletin her alanında uygulanırdı. 9. İlk Türk İslam devletlerinde eyaletlerin başında melikler bulunurdu. Bu durum, devlet yönetiminin daha da merkezileştirilmesi amacıyla Osmanlı Devleti'nde kaldırılmıştır. 10. İlk Türk İslam devletlerinde ve Osmanlı Devleti'nde orduda, savaş esiri olarak ele geçirilen veya o dönemin şartlarına göre satın alınan kişiler çeşitli eğitimlere tabi tutulmuştur. Bu kişiler, başta askerlik olmak üzere devlet işlerinde görev almıştır.

Tanzimat Fermanı'nda yer alan "kanunsuz suç ve ceza olmaz" hükmü, hukukun üstünlüğü ilkesinin bir gereğidir. Hukukun üstünlüğü ilkesine göre, devleti yönetenler de dahil olmak üzere herkes kanunlara uymak zorundadır. Bu ilkeye göre, kanunlar dışında kimseye ceza verilemez.

Tanzimat Dönemi'nde kurulan nizamiye mahkemeleri, şerî mahkemelerin görev alanlarını daraltmıştır. Nizamiye mahkemeleri, şerî mahkemelerin görev alanına giren hukuk ve cinayet davalarına bakıyordu. Bu durum, şerî mahkemelerin görev alanlarının daralmasına neden olmuştur.

Tanzimat Dönemi'nde 1858 yılında çıkarılan Mecelle, Osmanlı Devleti'nin ilk medeni kanunudur. Bu kanun, şerî hukukun yanı sıra, Batı hukukundan da yararlanılarak hazırlanmıştır.

Tanzimat Dönemi'nde hukuk alanında yapılan reformların temel amacı, kanun önünde eşitliği sağlamaktır. Bu amaçla, şerî mahkemelerin görev alanlarını daraltılmış, nizamiye mahkemeleri kurulmuştur. Ayrıca, Kanun-i Esasi'yle (1876) kanun önünde eşitlik ilkesi kabul edilmiştir.

Tanzimat Fermanı ile birlikte Osmanlı Devleti'nde kanun önünde eşitlik ilkesi kabul edilmiştir. Buna göre, bütün tebaanın can, mal ve namus güvenliği, din ve vicdan hürriyeti gibi haklar güvence altına alınmıştır. Bu durum, Osmanlı hukukunda eşitlik anlayışının benimsendiğini göstermektedir.

Tanzimat Fermanı ile birlikte, Osmanlı Devleti'nde şerî mahkemelerin yanı sıra nizamiye mahkemeleri kurulmuştur. Nizamiye mahkemeleri, Avrupa hukuku esaslarına göre çalışan mahkemelerdir. Bu mahkemelerin kurulmasıyla birlikte, hukuk alanında ikili bir sistem ortaya çıkmıştır.

Meşrutiyet Dönemi'nde hukuk alanında yapılan yeniliklerle birlikte, kanun önünde eşitlik ilkesi, temel hak ve hürriyetler, mahkemelerin herkese açıklığı ilkesi ve kişi dokunulmazlığı gibi ilkeler benimsenmiştir. Bu ilkeler, sadece şerî mahkemeleri değil, bütün mahkemeleri kapsamaktadır.

Cumhuriyet Dönemi'nde hukuk alanında yapılan yeniliklerle birlikte, hukuk sistemi çağdaş anlayışa göre yeniden düzenlenmiştir. Bu kapsamda, temel hak ve hürriyetlerin kapsamı genişletilmiş, şerî mahkemeler kaldırılmış ve adli yargı ile idari yargı ayrımı yapılmıştır.

Osmanlı Devleti'nde hukuk alanındaki gelişmeler, Avrupa'dan gelen baskılar, toplumsal ihtiyaçların değişmesi ve halkın bilinçlenmesi gibi nedenler

1921 Anayasası, temel hak ve hürriyetleri "her Türk hür doğar, hür yaşar" şeklinde genel bir ifade ile tanımlamıştır. Bu ifadeden, temel hak ve hürriyetlerin herkes için geçerli olduğu ve sınırsız olmadığı anlaşılmaktadır. Ancak, 1921 Anayasası'nda temel hak ve hürriyetlerin kapsamı o dönemde daha dardır. Örneğin, düşünce ve ifade özgürlüğü, basın özgürlüğü, toplantı ve gösteri yürüyüşü özgürlüğü gibi haklar 1921 Anayasası'nda yer almamaktadır.

1924 Anayasası'nda temel hak ve hürriyetler "kişiye bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez" olarak tanımlanmıştır. Bu ifadeden, temel hak ve hürriyetlerin kişiye ait olduğu, devlet tarafından sınırlanamayacağı anlaşılmaktadır. Ayrıca, 1924 Anayasası'nda temel hak ve hürriyetlerin korunması için hukuk devleti ilkesine yer verilmiştir. Buna göre, temel hak ve hürriyetlerin korunması için gerekli kanunlar çıkarılmalı ve bu kanunlar adil bir şekilde uygulanmalıdır.

1961 Anayasası'nda temel hak ve hürriyetlerin kısıtlanmasına ilişkin iki temel kurala yer verilmiştir. Buna göre, temel hak ve hürriyetler ancak savaş, seferberlik ve sıkıyönetim gibi olağanüstü durumlarda veya millî güvenliğin, kamu düzeninin, genel ahlâkın veya başkalarının hak ve hürriyetlerinin korunması için sınırlandırılabilir