2023-2024 9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Dersi 1.Dönem 1.Yazılı Soruları (2021-10-11)

Cevap Anahtarı: E) I, II ve III Verilen ifadeler sanat metinlerinin yazılış amaçlarından üçünü de içermektedir: - I. Edebi bir heyecan uyandırmak: Sanat metinleri genellikle edebi bir dil kullanarak okuyucuda duygusal bir etki yaratmayı amaçlar. - II. Estetik zevk ve anlayış kazandırmak: Sanat metinleri, güzellik ve estetik unsurları kullanarak okuyucuya estetik bir deneyim sunmayı hedefler. - III. Coşku ve heyecanı dile getirmek: Sanat metinleri, duygu ve düşünceleri coşkulu ve heyecanlı bir şekilde ifade ederek okuyucuda duygusal bir tepki uyandırmayı amaçlar.

Cevap Anahtarı: E) I, II ve III Verilen ifadelerin tamamı ritmik sanatlar kategorisine girer: - I. Tiyatro: Tiyatro, sahne performansları ve oyuncuların ritmik olarak hareket ettiği bir sanat formudur. - II. Dans: Dans, ritmik hareketlerin müzikle uyumlu bir şekilde sergilenmesiyle oluşan bir ritmik sanattır. - III. Opera: Opera, şarkı, müzik ve dansın birleştiği bir ritmik sanat türüdür.

Cevap anahtarı "E) I, II ve III" olarak ifade edilir. Verilen kategorilerin hepsi güzel sanatlar kapsamındadır. Soruda verilen üç kategori şunlardır: I. İşitsel (Sesle ilgili sanatlar) II. Görsel (Görüntüyle ilgili sanatlar) III. Dramatik (Tiyatro ve sahne sanatları) Bu kategorilerin hepsi güzel sanatlar alanına girer ve farklı sanatsal ifade biçimlerini içerir. Dolayısıyla doğru cevap "E) I, II ve III" olacaktır.

Cevap Anahtarı: C) Edebiyat ile bilim birbirleriyle aynı yöntemleri kullanırlar. Verilen ifadeler arasında yanlış olan C seçeneğidir. Edebiyat ve bilim farklı disiplinlerdir ve farklı yöntemleri kullanırlar. Edebiyat, duygu, hayal gücü ve estetik üzerine odaklanırken, bilim, gözlem, deney ve analitik düşünceye dayanır. Bu nedenle, edebiyat ve bilim arasında farklı yöntemler ve odak noktaları vardır.

Cevap anahtarı "B) Aşık edebiyatı" olarak ifade edilir. Aşık edebiyatı, Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatına örnek değildir. Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatı, Tanzimat dönemi edebiyatı, Milli edebiyat dönemi, Cumhuriyet dönemi edebiyatı ve Fecriati topluluğu gibi edebiyat dönemlerini içerir. Ancak, aşık edebiyatı geleneksel Türk edebiyatının bir parçasıdır ve Batı etkisine açıkça tabi olmamıştır. Bu nedenle doğru cevap "B) Aşık edebiyatı" olacaktır.

Verilen seçenekler arasında İslamiyet öncesi Türk edebiyatına örnek olarak "Sözlü edebiyat (I)" ve "Yazılı edebiyat (II)" verilebilir. İslamiyet öncesi Türkler, yazıya geçmemiş bir kültüre sahip oldukları için edebiyatlarını sözlü olarak nesilden nesile aktarıyorlardı (Sözlü edebiyat). Ancak zamanla İslamiyet'in etkisiyle yazılı edebiyat da gelişmiştir ve eserler yazılı olarak da korunmuştur (Yazılı edebiyat). Divan edebiyatı (III) ise daha çok İslam medeniyeti ve Osmanlı döneminde gelişmiş bir edebiyat türüdür ve İslamiyet öncesi Türk edebiyatına dahil edilemez.

Sorunun cevap anahtarı "C) I, II ve III" olmalıdır. Çünkü verilen seçenekler arasında I. Anonim halk edebiyatı, II. Dini-tasavvufi halk edebiyatı ve III. Aşk edebiyatı, İslamiyet etkisinde gelişen Türk edebiyatına örneklerdir. Her üç seçenek de İslamiyet etkisi altında gelişmiş olan farklı edebiyat türlerini temsil eder.

Cevap Anahtarı: E) Şive Mustafa'nın Azeri arkadaşının konuşmasının farklı olduğunu gözlemlemesi, arkadaşının farklı bir "şiveye" sahip olmasından kaynaklanabilir. Şive, bir dilin belirli bir bölge veya topluluk içerisinde kullanılan özel bir lehçe veya ağız biçimidir. Her coğrafi bölge veya topluluk kendi şive özelliklerine sahip olabilir ve bu da konuşmalarda farklılık yaratır.

Sorunun cevap anahtarı "C) Ağız" olarak ifade edilir. Dilin bölgelere göre ses, şekil, söz dizimi ve anlam olarak farklı bir şekilde kullanılması biçimine "ağız" denir. "Ağız", bir ülke içerisindeki belirli bir bölge veya topluluk içinde dilin farklı şekilde kullanılmasını ifade eder. Bu farklılıklar, ses özellikleri, kelime şekilleri, dilbilgisi yapıları ve kavramların anlamında değişiklikler içerebilir. Her bölge veya topluluk kendi ağzına sahip olabilir, bu nedenle ağızlar yerel dil çeşitliliklerini temsil eder.

Doğru cevap "D) Şiir" olmalıdır. Şiir, coşku, heyecan, duygu ve düşünceleri yoğun bir şekilde dile getirmek için kullanılan bir sanat metnidir. Şairler, şiirlerinde duygularını, hayallerini ve düşüncelerini estetik bir dil ve ritimle ifade ederler. Bu nedenle, coşku ve heyecanı dile getirmek için en uygun sanat metinlerinden biri şiirdir. Şiir, dilin estetik ve ritmik kullanımıyla duyguları, düşünceleri ve hayalleri ifade etmek için kullanılır. Şairler, şiirlerinde coşku ve heyecanı, kelimelerin ve dizelerin özenle seçilmesi ve ritmik bir şekilde sıralanmasıyla aktarır. Destanlar da heyecan ve coşkuyu anlatma eğiliminde olabilir, ancak genellikle uzun epik öyküleri anlatmak için kullanılırken, şiir daha yoğun ve duygusal bir ifade sunar.

Verilen tiyatrolardan "Ortaoyunu," "Karagöz," ve "Meddah," geleneksel Türk tiyatrosuna örnek olarak verilebilir. Bu üç tiyatro türü, Türk halk kültürü içinde önemli bir yere sahiptir ve geleneksel olarak uzun yıllardır sahnelenen türler arasında yer almaktadır.

Cevap Anahtarı: B) I, II ve IV Verilen seçenekler arasında resim (I), mimari (II) ve heykel (IV), plastik sanatlara örnek olarak gösterilebilir. Plastik sanatlar, üç boyutlu formların yaratılmasında kullanılan sanat türleridir. Resim, iki boyutlu bir yüzeye yapılan görsel bir ifadedir, mimari üç boyutlu yapıların tasarımı ve inşasıdır, ve heykel ise üç boyutlu formların gerçek veya hayali varlıklarını şekillendirme sanatıdır.

Cevap Anahtarı: B) I ve III Verilen seçenekler arasında batı etkisinde gelişen Türk edebiyatı dönemlerinden Tanzimat Dönemi Edebiyatı (I) ve Milli Edebiyat Dönemi (III) bulunmaktadır. Tanzimat Dönemi, 19. yüzyılın ortalarında batı edebiyatının etkisiyle başlamış ve batılı tarzda edebi eserlerin yazıldığı bir dönemdir. Milli Edebiyat Dönemi ise 1911 yılından itibaren Türk milli kimliğinin ön plana çıktığı ve yerli unsurlara yönelinen bir edebiyat dönemidir. Anonim Halk Edebiyatı (II) ise batı etkisinden bağımsız olarak gelişmiş ve halkın geleneksel kültürünü yansıtan bir edebiyat türüdür.

Cevap Anahtarı: D) Fecriati Topluğu Verilen seçenekler arasından Fecriati Topluluğu (D), İslamiyet etkisinde gelişen Türk edebiyatı dönemlerinden biri değildir. Fecriati Topluluğu, Servet-i Fünun edebiyatının son dönemlerinde ortaya çıkan bir topluluktur ve daha çok Batı edebiyatının etkisi altında kalmıştır. Bu topluluk, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde modernleşme sürecine uygun olarak edebiyatta yenilikler yapmaya çalışmıştır. Diğer seçenekler olan Anonim halk edebiyatı, Divan edebiyatı, Aşık edebiyatı ve Tekke halk edebiyatı, İslamiyet etkisinde gelişen Türk edebiyatının önemli dönemlerindendir ve farklı özelliklere sahiptirler.

Cevap Anahtarı: E) Edip "Edebiyatla uğraşan, edebi eser veren kimselere" Edip denir. Edip, edebiyatla ilgilenen ve edebi eserler meydana getiren kişileri ifade eder. Bu terim genellikle yazarlar, şairler ve edebiyatçılar için kullanılır. Edip kelimesi, edebiyatla ilgilenenlerin sanat ve estetik değerler doğrultusunda eserler meydana getirdiği anlamında kullanılır.

Yukarıdaki boşluğa "B) Yazın" gelmelidir. Yazın, olayların, düşüncelerin ve hayallerin dil aracılığıyla sözlü veya yazılı olarak biçimlendirilmesini ifade eder. Yazın, edebiyatın bir alt dalıdır ve şiir, hikaye, roman gibi farklı türlerde eserler üretilmesini kapsar. Yazın terimi, edebiyatın bir alt dalıdır ve olayların, düşüncelerin ve hayallerin dil aracılığıyla sözlü veya yazılı olarak biçimlendirilmesini ifade eder. Yazarlar, farklı edebi türlerde eserler oluşturarak duygularını, düşüncelerini ve hayallerini yazın yoluyla ifade ederler. Bu terim, edebiyatın çeşitliliğini ve insanların yazarak iletişim kurma yeteneğini vurgular.

Cevap Anahtarı: B) Biçimciler Yukarıdaki açıklamalar edebiyat kuramlarından "Biçimciler"i tanımlamaktadır. Biçimciler, edebiyatın asıl işlevinin estetik yaşantı uyandırmak olduğunu savunurlar ve edebiyat eserlerini yapısal ölçütlerle değerlendirirler. Onlara göre edebi eserin estetik ve biçimsel özellikleri, içeriği kadar önemlidir. Biçimciler, dilin ve sanatsal biçimlerin edebiyat eserlerindeki rolünü vurgularlar ve estetik deneyimin anahtarını biçimde bulduklarını düşünürler.

Anlatımcılar, edebiyat eserlerinde anlatılan olayların ve karakterlerin gerçek hayattan alınarak aktarıldığına inanırlar. Bu kurama göre, sanatçıların eserlerinde gerçekçi ve nesnel bir anlatım kullanması önemlidir. Anlatımcılar, okuru bilgi ve gerçeklerle donatarak edebiyatın eğitici ve aydınlatıcı bir rolü olduğunu vurgularlar. Anlatımcılar kuramı, edebiyat eserlerinin gerçek hayattan alınarak aktarıldığına ve sanatçıların gerçekçi bir anlatım kullanması gerektiğine inanır. Bu kurama göre, edebiyatın eğitici ve aydınlatıcı bir rolü vardır ve okuru bilgi ve gerçeklerle donatarak onu eğitir. Anlatımcılar, edebiyatın objektif ve gerçekçi bir anlatımla toplumu anlamak ve anlatmak için kullanılması gerektiğini düşünürler.

Soruda edebî metinlerin hangi özelliğinin görüldüğü soruluyor, bu nedenle cevabın "Edebî metinler kültürün taşıyıcısıdır." şeklinde olması gerekir. Çünkü edebî metinler, bir toplumun, bir dönemin kültürel değerlerini ve yaşantısını aktaran taşıyıcılardır. Bu yüzden doğru cevap A şıkkıdır. Cevap Anahtarı: A) Edebî metinler kültürün taşıyıcısıdır.

Cevap Anahtarı: A) Şair-sanat eseri-şiir. Soruda, şiir yazan kişinin adı, sanatçının ortaya koyduğu edebî eser ve ölçülü ve uyaklı anlatım şeklinin adı sorulmaktadır. Şiir yazan kişiye "şair" denir, sanatçının ortaya koyduğu edebî esere "sanat eseri" veya "şiir" denir ve ölçülü ve uyaklı anlatım şekline ise "şiir" denir. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır.

Metinde verilen açıklamalara göre, belirli bir dönemdeki sosyal, siyasal, idari, adli, dinî ve ticarî hayatın bir arada oluşturduğu ortam ve kabul edilmiş sanat zevki ve anlayışı kastedilmektedir. Dolayısıyla bu ortamı ve anlayışı ifade etmek için "sanat" kelimesi doğru cevaptır.

Cevap Anahtarı: C) Cinas. Dizedeki "Ok değmiş yara sızlar" ifadesinde "Ok" ve "yara" kelimeleri birbirleriyle zıtlık (tezat) oluşturacak şekilde kullanılmıştır. "Ok" genellikle yaralama veya acı verme anlamında kullanılırken, "yara" ise acı verilmiş veya incinmiş bir durumu ifade eder. Bu kullanım cinas (tezat) adı verilen bir söz sanatıdır. Diğer seçeneklerde böyle bir zıtlık veya tezat ifadesi bulunmamaktadır.

Doğru cevap B) I. ve III. cümlelerdir. Kişileştirme sanatı, cansız varlıklara insan özellikleri veya insan gibi davranışlar atfetmektir. Parçadaki cümleler incelendiğinde, kişileştirme sanatının kullanıldığı cümleler şunlardır: I. cümlede "deli rüzgârlar" ifadesi ile rüzgârların insan gibi "heyacanla yüzümü yalayan" davranışı atfedilmiştir. III. cümlede "göletler, gökyüzünü kıskandırırcasına mavi mavi göz kırpıyor bize" ifadesiyle göletlerin insan gibi "göz kırpma" eylemiyle nitelendirildiği görülmektedir.

Cevap Anahtarı: D) Çiçek - yapraklar - mağara. Dizedeki "Bir çiçek üşüyor, karlar altında", "Rüzgarda yapraklar fısıldaşıyor" ve "Bir mağara ağlıyor Anadolu'da" ifadelerinde çiçek, yapraklar ve mağara insan özellikleriyle donatılarak kişileştirilmiştir. Varlık olmayan bu nesneler insan gibi düşünüp hissediyor gibi tasvir edilmiştir. Bu nedenle bu kişileştirmelerin tamamı seçenek D'de verilmiştir.

Cevap Anahtarı: D) Herkese aynı derecede hitap eden bir dille oluşturulmaları. Edebi metinler, herkese aynı derecede hitap eden bir dille oluşturulmazlar. Tam tersine, edebi metinlerde dilin anlatım olanaklarının zenginleştirilmesi ve yaratıcısının anlatım özelliklerini yansıtması önemlidir. Edebi metinler, yazıldıkları dönemin kültürel özelliklerini yansıtarak okuyucuda güzel duygular uyandırabilirler. Farklı üsluplar ve dil kullanımları, edebi metinleri çeşitlendirir ve onları etkileyici kılar.

Cevap anahtarı D) Atasözlerinin kulaktan kulağa çağımıza ulaşmasıdır. Dil, bir milletin veya topluluğun kültürel mirasını taşıyan önemli bir unsurdur. Atasözleri, bir toplumun deneyimlerini, bilgeliğini ve değerlerini aktaran önemli dil unsurlarından biridir. Atasözleri, nesilden nesile aktarılır ve toplumun değerlerini kuşaktan kuşağa taşıyan önemli bir dil aracıdır. Dolayısıyla, atasözlerinin kulaktan kulağa çağımıza ulaşması, dilin kültür taşıyıcısı olduğunu gösterir.

Cevap Anahtarı: E) Güzel sanatların dış dünya ile ilişkisi yoktur. Güzel sanatlar, dış dünya ile güçlü bir ilişki içindedirler. Güzel sanatlar, insanın iç dünyasını dışa yansıtma ve ifade etme çabasının ürünüdür. Sanat eserleri, sanatçının duygularını, düşüncelerini, gözlemlerini ve hayal gücünü yansıtarak özgün bir çalışma oluşturur. Güzel sanatlar, sürekli olarak gelişen, değişen ve zenginleşen bir alandır ve insanın güç ve yeteneğinin bir ifadesidir. Sanatçılar, yeni bir yapı kurma ve şekil verme girişiminde bulunarak sanat eserleri yaratırlar.

Cevap anahtarı B) Kaynağının insan olması ve insanı konu almasıdır. Metinde güzel sanatların temel özelliği üzerinde durulmaktadır. Güzel sanatlar, tarihî ve kültürel olandan hareketle dil aracılığıyla gerçekleştirilen etkinliklerdir ve insanı konu alan çalışma alanlarının yetkinlikleri dile getirilir. Dolayısıyla, güzel sanatların kaynağının insan olması ve insanı konu alması vurgulanmaktadır.