2023-2024 5.Sınıf Fen Bilimleri Dersi 1.Dönem 1.Yazılı Soruları (2023-01-08)

Sorunun cevap anahtarı D) Dünyanın en büyük uydusudur olmalıdır. Doğru ifadeleri ele alalım: A) Güneş büyük bir bölümü gazlardan oluşur. (Doğru) B) Güneş ışık kaynağıdır. (Doğru) C) Güneş kendi etrafında döner. (Doğru)

Sorunun cevap anahtarı B) Ali Kuşçu olmalıdır. Ay'ın haritasını ilk kez çizen bilim adamı "Ali Kuşçu" olarak bilinir. Ali Kuşçu, 15. yüzyılda yaşamış Türk matematikçi, astronom ve gökbilimcidir. Ay'ın yüzeyine dair haritaları çizerek, astronomi alanında önemli çalışmalara imza atmıştır.

Doğru cevap B) Hilal olacaktır. Şekilde verilen ay evresi, Ay'ın hilal evresini temsil ediyor. Hilal evresinde Ay'ın gökyüzünde biraz ışıklı kısmı görünürken diğer kısmı karanlıktır. Bu nedenle, doğru cevap B şıkkıdır.

Cevap: B) Şişkin ay. İlk dördün ve dolunay arasında görülen ara evreye "şişkin ay" (gibbous moon) denir. Bu evrede, Ay'ın gökyüzünde yaklaşık yarısından biraz fazlası görünürken diğer kısmı karanlık ve kapalıdır. Dolunayda Ay'ın tamamı görünürken, ilk dördünde yarısından biraz azı görünmektedir.

Yukarıdaki boşluğa "A) ay" getirilmelidir. Dünya'nın doğal uydusu olan Ay, Dünya'nın tek uydusudur ve Güneş Sistemi'ndeki diğer gezegenlerin çoğunun birden fazla uydusu bulunmasına rağmen Dünya'nın sadece bir doğal uydusu vardır. Ay, Dünya etrafında dönen ve onun yerçekimi etkisi altında kalan büyük bir gök cisimidir.

Doğru cevap C seçeneğinde yer alan "150" milyon kilometredir. Dünya ile Güneş arasındaki ortalama uzaklık, yaklaşık 150 milyon kilometredir. Bu uzaklık, astronomik bir birim (AB) olarak adlandırılır ve Güneş Sistemi içindeki mesafeleri ölçmede yaygın olarak kullanılır.

Ay'ın yapısı ile ilgili olarak, II. ifade doğrudur, çünkü Ay küresel bir yapıya sahiptir, yani yuvarlak bir şekildedir. Aynı şekilde III. ifade de doğrudur, çünkü Ay hem kendi etrafında döner (kendi ekseni etrafında dönme hareketi yapar) hem de Dünya etrafında döner (Dünya'nın yörüngesinde hareket eder). Ancak, I. ifade yanlıştır. Ay, Dünya'nın 436 taşınan büyüklüğünden daha küçüktür, doğru ifade Dünya'nın yaklaşık 1/4'üdür. Dolayısıyla, doğru cevap B) II ve III olacaktır.

I. Dünya, Güneş sisteminde yer alır. II. Dünya, şişkin bir küre şeklindedir.

Evet, doğru cevap D) I, II ve III olmalıdır. Çünkü verilen ifadelerden hepsi de doğrudur: I. İfade doğrudur, çünkü Güneş Dünya'nın ısı ve ışık kaynağıdır. II. İfade yanlıştır, çünkü Güneş'in yüzde 27'sini helyum gazı oluşturmaz. III. İfade doğrudur, çünkü Güneş, Dünya'ya en yakın yıldızdır.

a) Kapı gıcırtısını önlemek için menteşelere **yağ** sürülür.
b) Paraşüt **hava direncini** artırmaktadır.
c) **Cam** yüzeyde sürtünme azdır.
d) Sürtünme kuvveti sürtünen **yüzeylerin** cinsine bağlıdır.
e) Sürtünme kuvvetinin yararları ve **zararları** vardır.

Bu tür sorular öğrencilerin verilen kelimeleri mantıklı bir şekilde kullanarak boşlukları tamamlama yeteneğini ölçer. Verilen kelimelerin hangi bağlamlarda doğru kullanıldığını anlamak ve ifadeleri buna göre doldurmak önemlidir.

Doğru cevap C olmalıdır. Donma olayı gerçekleşirken maddenin sıvı halden katı hale geçmesi gerektiğinden, madde ısı verir. Yanıtınız doğru.

Soru, maddeler için ayırt edici olmayan bir özelliği bulmamızı istiyor. Şıkları incelediğimizde, maddenin kimyasal veya fiziksel özellikleri arasında yer almayan bir özellik olan "kütle" (D şıkkı) seçeneğinde verilmiştir. Erime noktası, donma noktası ve kaynama noktası gibi özellikler maddenin farklı durumları arasındaki geçiş noktalarını belirleyen özelliklerdir, ancak kütle bu tür bir özellik değildir.

**Cevap Anahtarı:** D) Sürtünme kuvvetini artırarak arabanın buzda kaymasını önlemek. Kış aylarında kar yağdığında araba lastiklerine zincir takılmasının sebebi, sürtünme kuvvetini artırarak arabanın buzda kaymasını önlemektir. Karlı ve buzlu yüzeylerde lastiklerin yol ile temasını artırmak için zincirler kullanılır. Zincirler lastiklerin yüzeye daha iyi tutunmasını sağlar ve böylece aracın güvenli bir şekilde ilerlemesine yardımcı olur.

Soruda Esra'nın güneşli ve sıcak günlerde çamaşırların daha hızlı kuruduğunu gözlemlemesi açıklanmaktadır. Bu durumun nedenini ifade eden doğru cevap, sıcak havalarda buharlaşma hızının soğuk havaya göre daha yüksek olmasıdır. Sıcaklık arttıkça moleküler hareketlilik artar ve sıvı halden gaz hâline geçiş olan buharlaşma süreci hızlanır.

: Soruda en az sürtünmenin hangi yüzeyde olduğu soruluyor. Sürtünme genellikle yüzeyler arasındaki temas ve hareketle oluşur. Yüzeyler arasındaki sürtünme kuvveti, yüzeylerin pürüzlülüğü, dokusu ve malzemesine bağlı olarak değişebilir. Buzun düzgün ve kaygan bir yüzeye sahip olması nedeniyle diğer seçeneklere göre daha az sürtünme oluşturduğunu söyleyebiliriz.

Soruda sürtünme kuvvetinin olumsuz etkisinin hangi durumda görüldüğü soruluyor. Arabaların buzlu yolda kayması (A şıkkı), yetersiz sürtünme nedeniyle araçların kontrolünü kaybetmesine ve kazalara yol açabilen bir durumdur. Diğer şıklar sürtünmenin olumlu etkilerini veya genel hayatımızdaki sürtünme durumlarını ifade eder.