2022-2023 10.Sınıf Coğrafya 1.Dönem 2.Yazılı (TEST)

Bu sorunun cevap anahtarı A) Kısa mesafelerde farklı turizm aktiviteleri yapılabilir. Türkiye'nin çeşitli yer şekillerine sahip olması, kısa mesafelerde farklı turizm aktivitelerinin yapılabilmesini sağlar. Örneğin, deniz turizmi için sahil bölgeleri tercih edilebilirken, dağlık bölgelerde doğa turizmi veya kış sporları gibi farklı aktiviteler gerçekleştirilebilir. Bu çeşitlilik, turizm potansiyelini artırır ve turistlere geniş bir seçenek yelpazesi sunar.

Doğru cevap E) Mağara. Verilen tanımlar arasında, karstik kavramının tanımı yer almaktadır. Diğer seçenekler, farklı coğrafi oluşumları ifade etmektedir. Karstik şekiller, kalker gibi çözünmeye yatkın kayaçların yer altı sularının etkisiyle oluşan şekillerdir. Bu şekiller arasında mağaralar da bulunur. Dolayısıyla, karstik kavramının tanımı "E) Mağara" seçeneği ile ifade edilir.

cevap anahtarı "D) Verimli olmaları" olarak düzeltilmelidir. Taşınmış topraklar genellikle zengin mineralli ve organik madde içeriğine sahip olabilirler, bu da onları verimli kılar. Taşınmış topraklar genellikle akarsular, rüzgarlar veya buzullar tarafından taşınır ve biriktirilir, bu nedenle bu süreçler sırasında topraklar yıkanır ve parçalanır, ancak verimliliklerini etkilemez. Bu nedenle, taşınmış toprakların ortak özelliği verimli olmalarıdır.

Yukarıdaki Türkiye haritasında numaralandırılmış alanların D) IV. bölgede karstik göllere daha çok rastlanır. Karstik göller, kalkerli bölgelerde oluşan yer altı mağaralarının çökmesi veya yer altı su kaynaklarının açığa çıkması sonucu meydana gelir. Türkiye'de karstik göllerin daha yoğun olduğu bölgeler arasında Ege Bölgesi yer almaktadır ve IV numaralı alan bu bölgeye denk gelmektedir.

Doğru cevap "A) Dağlar" olmalıdır. Harita üzerinde gösterilen şekiller dağları temsil etmektedir. Dağlar, yükseltileriyle ve kara yüzeyinde belirgin çıkıntılarıyla karakterize edilen doğal unsurlardır. Harita üzerindeki bu şekiller dağların dağılışını göstermektedir. Akarsular, ovalar, platolar ve karstik alanlar genellikle farklı şekillerle gösterilirken, dağlar genellikle çizgilerle temsil edilir. Bu nedenle, doğru cevap "A) Dağlar" olmalıdır.

Bu sorunun cevap anahtarı olarak A) Tundra'dır. Türkiye'de bulunan zonal topraklar arasında Tundra bulunmamaktadır. Tundra, soğuk iklim bölgelerine özgü olan ve donmuş topraklarla kaplı bir ekosistemdir. Türkiye'nin iklim ve bitki örtüsü koşulları Tundra'nın oluşumuna uygun değildir. Diğer seçenekler olan Terra rossa, Kahverengi orman, Çernozyom ve Kestane renkli bozkır ise Türkiye'de bulunan zonal topraklardan bazılarıdır.

Doğru cevap "D) I, II ve III" olmalıdır. Lapya, uvala ve polye, çözünebilen kayaçların suların etkisiyle aşındırılması sonucunda oluşan karstik yer şekilleridir. Traverten ise, kalkerli suların birikmesiyle oluşan bir çökelti kayaçtır. Dolayısıyla, I, II ve III numaralı karstik yer şekilleri aşındırma faaliyeti sonucunda meydana gelirken, IV numaralı traverten çökelti oluşumuyla meydana gelir.

Bu sorunun cevap anahtarı olarak A) I. olmalıdır. Orojenezin etkili olduğu yerlerde yerkabuğu kırılmaları ve yükselmeler meydana gelir. Harita üzerinde numaralanmış yerlerden A) I. noktasında horst ve graben oluşumu görülür. Horst, yerkabuğunda yükselen bölümlerdir, graben ise yerkabuğunda alçalan bölümlerdir. Bu noktada, A) I. noktasında horst ve graben oluşumu olduğu görülmektedir.

Bu sorunun cevap anahtarı "C) Türkiye" olmalıdır. Ayın çekim gücü etkisiyle gelgit oluşan kıyılarda akarsuların deniz kıyısındaki biriktirme etkileri zayıflar. Ancak Türkiye'nin kıyılarında Karadeniz ve Akdeniz gibi büyük denizler bulunurken, bu denizlerdeki gelgit etkisi daha az hissedilir. Bu nedenle, Türkiye'de akarsuların deniz kıyısındaki biriktirme etkileri daha belirgin olabilir. - Gelgit, deniz seviyesinin düzenli olarak yükselip alçalmasına sebep olan Ay ve Güneş'in çekim kuvvetlerinin etkisiyle oluşan bir fenomendir. - Gelgitin en belirgin olduğu bölgeler genellikle okyanus kıyılarıdır, çünkü okyanuslar geniş ve derin su kütlesiyle daha fazla etkilenir. - Türkiye'nin kıyılarında bulunan denizler, genellikle gelgit etkisini daha az hissederler. Bu nedenle, akarsuların deniz kıyısındaki biriktirme etkileri Türkiye'de daha belirgin olabilir.

Bu sorunun cevap anahtarı olarak B) Terra rossa olmalıdır. Dolin, uvala ve mağara gibi yer şekilleri, kalker gibi çözünmeye yatkın kayaların bulunduğu bölgelerde yaygın olarak görülür. Bu tür yerlerde, kalker kayaların çözünmesi ve erozyon süreçleri sonucunda yer altı boşlukları oluşur. Bu boşluklar, toprağın derinliklerine kadar uzanır. Dolayısıyla, dolin, uvala ve mağara gibi yer şekillerinin yaygın olarak görüldüğü bölgelerde Terra rossa toprak türü yoğun olarak bulunur.

Bu sorunun cevap anahtarı "D) Buzul gölleri" olmalıdır. Yukarıdaki açıklamalarda, buzullarla ilişkili göllerin oluşumu hakkında bilgi verilmemiştir. - Soruda verilen açıklamalarda, volkanik faaliyetlerle oluşmuş çanaklarda biriken suların oluşturduğu göller (volkanik set gölleri ve volkanik göller), insanların akarsuları bir setle kapatması sonucu oluşan göller (baraj gölleri), ve kolay eriyebilen taşların bulunduğu arazilerde suların erime çukurlarında birikmesiyle oluşan göller (karstik göller) bahsedilmektedir. - Ancak, buzulların erimesi sonucu oluşan göllerin (buzul gölleri) açıklaması verilmemiştir. - Buzul gölleri, buzul erimeleriyle oluşan ve buzulun aşındırması sonucu oluşan çukurluklarda biriken suların oluşturduğu göllerdir.

Bu sorunun cevap anahtarı olarak B) Falez olmalıdır. Dalga ve akıntılar, kıyı bölgelerinde çeşitli birikim şekilleri oluştururlar. Kıyı oku, kıyı kordonu, lagün ve tombolo bu birikim şekillerine örnek olarak verilebilir. Ancak, falez dalga ve akıntıların oluşturduğu bir birikim şekli değildir. Falez, deniz veya okyanus dalgalarının yüksek enerjili etkisiyle kıyıya vuran ve erozyon sonucu oluşan dikey veya hemen hemen dikey yamaçlardır.

Doğru cevap A) Buzullar olmalıdır. Dünya'daki tatlı su kaynaklarının içinde buzulların payı daha fazladır. Buzullar, büyük su kaynakları olan buzul sularını oluştururlar. Bu buzul suları eridiklerinde tatlı su kaynağı olarak önemli bir rol oynarlar. Akarsular, göller, yeraltı suları ve bataklıklar da tatlı su kaynaklarıdır, ancak buzulların payı daha fazladır.

Bu sorunun cevap anahtarı C seçeneğidir. Harita üzerindeki işaretli alanlar, buzul özelliklerine sahip bölgeleri temsil ediyor. Buzul bölgelerinde yaygın olarak görülen toprak tipleri Tundra ve Laterit'tir. Tundra, donmuş topraklardan oluşan bir toprak tipidir, ve Laterit, tropikal iklim bölgelerinde yaygın olan kırmızımsı bir toprak tipidir. Dolayısıyla, bu alanlarda toprak tipleri sırasıyla Tundra - Laterit şeklindedir.

Bu sorunun cevap anahtarı "C) Toros Dağları" olmalıdır. Toros Dağları'nın oluşumunda iç kuvvetlerin doğrudan etkisi vardır. - Çukurova Deltası, akarsuların taşıdığı alüvyonların denize ulaşmasıyla oluşan bir deltadır. Bu oluşumda daha çok dış kuvvetler (akarsu etkisi) etkilidir. - Pamukkale Travertenleri, kireçli suların yeryüzüne çıkması ve bu suların buharlaşması sonucu kireç birikintilerinin oluşmasıyla meydana gelir. Bu oluşumda daha çok yer altı su kaynaklarının etkisi söz konusudur. - Toros Dağları, iç kuvvetlerin (yer kabuğunun hareketleri) etkisiyle oluşmuş bir dağ sırasıdır. Dağ oluşumu genellikle iç kuvvetlerin (tektonik hareketler) sonucunda gerçekleşir. - Damlataş Mağarası, sızan su damlalarının zamanla oluşturduğu mağara süslemeleriyle karakterizedir. Bu oluşumda yer altı su kaynaklarının etkisi söz konusudur. - Çarşamba Ovası, alüvyonlarla oluşmuş geniş bir ova alanıdır. Bu oluşumda daha çok dış kuvvetler (akarsu etkisi) etkilidir.

Evet, doğru cevap B seçeneğidir. İlk ifade doğrudur, dünya su kaynaklarının %97'si tatlı sudur. İkinci ifade de doğrudur, tatlı su kaynaklarının %68,3'ü buzullardan gelir. Üçüncü ifade yanlıştır, çünkü tatlı su kaynaklarının yer altı sularının oranı %31,4 değildir. Dolayısıyla, doğru ifadeler II ve III'tür.

Cevap anahtarı: C Doğal set gölleri, nehirlerin taşkınlarla oluşturduğu setlerin arkasında oluşan göllerdir. Uzungöl, Tortum ve Van gölleri doğal set gölleri olarak bilinirken, Atatürk Göleti ve Küçük Çekmece gölü doğal set gölleri değildir. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Cevap anahtarı: A. Verilen özelliklere göre, kırmızı renkli topraklar genellikle kalkerli yapılar üzerinde oluşur ve demir oksitler bakımından zengindir. Bu özelliklere sahip olan toprak çeşidi "Terra rossa" olarak bilinir. Dolayısıyla doğru cevap A seçeneğidir.

Cevap anahtarı: B Ergene Havzası ve Çukurova'nın yavaşça alçalmasının sebebi, epirojenez adı verilen kıtasal kabuğun kademeli olarak yükselip alçalma hareketleridir. Bu bölgelerdeki alçalma süreci hala devam etmektedir. Bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

Morenler, dış kuvvetler tarafından aşındırılan ve taşınan malzemelerin birikmesiyle oluşan azonal topraklardandır. Morenlerin daha yaygın olarak görülmesi beklenen bölge, buzul aşındırması sonucunda oluşan alanlar olan dağlık bölgelerdir. Bu bölgelerde buzul hareketleri ve aşındırması daha yoğun olduğu Azonal topraklar, iklim, bitki örtüsü ve organizmaların etkisi dışında oluşan toprak türleridir. Morenler, buzul aşındırması sonucu oluşan ve taşınan malzemelerin birikmesiyle meydana gelir. Buzul aşındırması, dağlık bölgelerde daha yoğun olduğu için morenlerin daha yaygın olarak görülmesi beklenir. Bu soruda da harita üzerinde numaralanmış bölgelerden hangisinde morenlerin daha yaygın olduğu sorulmaktadır. Bu nedenle, buzul hareketlerinin etkili olduğu dağlık bölgelerin numaralandırıldığı bölgelerde morenlerin daha fazla görülmesi beklenir.

Y D D Y D Y Y D Y D

Yağan karların yeryüzünde erimeden birikerek uzun yıllar sonrasında oluşturduğu buz kütlelerine Buzul denir. (Doğru) Ağrı Dağı zirvesinde bulunan buz kütlesi Örtü buzuluna güzel bir örnektir. (Yanlış, Ağrı Dağı'nda buzul bulunmamaktadır.) Rüzgar daha çok kurak ve yarı kurak bölgelerde etkilidir. Çünkü bitki örtüsü cılızdır. (Doğru) Ülkemizde Rüzgarın en etkili olduğu bölge Marmara bölgesidir. (Yanlış, Ege ve Akdeniz bölgeleri rüzgarın daha etkili olduğu bölgelerdir.) Rüzgarın oluşturduğu başlıca aşındırma şekilleri: Mantarkaya, Şahit Kaya, Tafoni ve Yardangtır. (Doğru) Rüzgarın kayaların daha çok alt kısımlarını oyarak oluşturduğu şekillere Tafoni denir. (Yanlış, tafoni rüzgarın kayaların üst kısımlarını oyarak oluşturduğu şekildir.) Dalgaşarın kıyılara çarparak yaptığı aşındırmalar sonunda ortaya çıkan dik kıyılara Falez denir. (Yanlış, falezler dalga aşındırması sonucunda oluşur, dik kıyılar değildir.) Falezlere, Ülkemizde Antalya kıyılarında rastlanılır. (Doğru) Toktağan (erimeden yerde kalan) kar sınırı Ekvatora doğru deniz seviyesine yaklaşır. Aşağı iner. (Yanlış, toktağan kar sınırı Ekvatora doğru yükselir.) Ülkemizde, Hakkari Cilo Dağı, Buzul şekillerine rastlanan önemli yerlerden biridir. (Doğru)

1. Karstik arazilerde oluşan yatay tabakalı derin vadilere Kanyon vadi denir.

2. Profili 'V' şeklinde olan genç vadi tipi Çentik Vadi'dir.

3. Bir akarsuyun bir sıradağı enine yararak oluşturduğu vadi şekline Boğaz Vadi denir.

4. Akarsuların gücünün azaldığı yerde, yani eğimin azaldığı yerlerde akarsuyun getirdiği malzemeyi kendi yatağı içerisinde biriktirerek oluşturduğu şekillere Irmak Ada denir.

5. Akarsular büyüklüğüne göre küçükten büyüğe: Çay, Dere, Irmak ve Nehir gibi isimler almaktadır.

1. Karstik arazilerde oluşan yatay tabakalı derin vadilere "Kanyon vadi" denir. Karstik araziler, kalker gibi suda çözünebilen kayaçlardan oluşan ve yer altı sularının aşındırma etkisiyle oluşan yer şekilleridir. Bu tür arazilerde oluşan vadiler, dik ve derindirler. 2. Profili 'V' şeklinde olan genç vadi tipi "Çentik Vadi"dir. Genç vadiler, henüz derinleşme aşamasında olan ve V şeklinde bir profili olan vadilerdir. Genellikle akarsu tarafından aktif olarak şekillendirilmektedirler. 3. Bir akarsuyun bir sıradağı enine yararak oluşturduğu vadi şekline "Boğaz Vadi" denir. Boğaz vadiler, akarsuların sıradağları aşındırması sonucu oluşan dik ve derin vadilerdir. 4. Akarsuların gücünün azaldığı yerde, yani eğimin azaldığı yerlerde akarsuyun getirdiği malzemeyi kendi yatağı içerisinde biriktirerek oluşturduğu şekillere "Irmak Ada" denir. Akarsuların yavaşladığı, taşıdığı malzemeyi bıraktığı ve dolayısıyla şekil değiştirdiği yerlerdir. 5. Akarsular büyüklüğüne göre küçükten büyüğe: Çay, Dere, Irmak ve Nehir gibi isimler almaktadır. Akarsuların adlandırılmasında su hacmi ve debi gibi faktörler etkili olur. En küçüğünden en büyüğüne doğru sıralama: Çay < Dere < Irmak < Nehir şeklindedir.

a. Lös - Rüzgarın biriktirmesi ile oluşan ince kırıntılı topraklardır.

b. Delta - Akarsuların denizin sığ yerelerinde, kıyılarda, oluşturduğu ovalara denir.

c. Barkan - Rüzgar biriktirmesi ile oluşan hilal görünümlü kum tepeleridir.

d. Aluvyon - Akarsuların biriktirmesi ile oluşan verimli topraklardır.

e. Moren - Buzul biriktirmesi ile oluşan topraklardır.

Bu soruda verilen ifadelerin doğru şekilde eşleştirilmesi istenmektedir. Her bir ifade, farklı bir toprak türünü temsil etmektedir. İfadelerin doğru şekilde eşleştirilmesi şu şekildedir: a. Lös - Rüzgarın biriktirmesi ile oluşan ince kırıntılı topraklardır. b. Delta - Akarsuların denizin sığ yerelerinde, kıyılarda, oluşturduğu ovalara denir. c. Barkan - Rüzgar biriktirmesi ile oluşan hilal görünümlü kum tepeleridir. d. Aluvyon - Akarsuların biriktirmesi ile oluşan verimli topraklardır. e. Moren - Buzul biriktirmesi ile oluşan topraklardır.