10.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı 1.Dönem 1.Yazılı (Türk Destanları)

Doğal destanlar, anonim özellik taşıması, genellikle manzum şekilde olmaları, gerçek ve gerçek dışı olayları iç içe geçirmeleri ve genellikle yiğitlik, dostluk, aşk gibi temaları içermeleri gibi özelliklere sahiptir. Ancak doğal destanlarda anlatılan zamanlar genellikle belirsizdir, bu da bir doğal destan özelliği değildir.

Verilen seçenekler arasında yer alan yanıtlardan sadece E seçeneği yanlıştır. Baki, hayattayken "şairler sultanı" unvanını almamıştır. Bu unvan daha sonraki dönemlerde Baki için kullanılmıştır.

Peygamber Efendimizi öven kasideler, "naat" türüne girer. Naatlar, İslam peygamberlerini ve özellikle Hz. Muhammed'i öven şiirlerdir. Diğer seçenekler farklı türlerdeki şiirleri ifade eder.

Kasidelerde sanatçının sanat gücünü göstermek, hayal dünyasının zenginliğini vurgulamak için yapılan girişe "nesib" denir. Nesib, kasidenin başlangıcında yer alan ve şairin yeteneklerini, zengin hayal gücünü anlatan bölümdür.

Doğru cevap "B) Matka" olmalıdır. Beyitlerin sonunda yer alan lirik bir bölüme "Matka" adı verilir. Bu bölümde şair genellikle kendi adını veya mahlasını söyler.

Verilen ifadelerin doğruluğunu incelediğimizde: I. Edebiyatımızda övgü ve yergi şairi olarak bilinmektedir. (Doğru) Nef'i, edebiyatımızda övgü ve yergi türünde eserler veren bir şairdir. II. Kelimeleri kullanmakta oldukça başarılıdır. (Doğru) Nef'i, kelime kullanımında başarılı bir şair olarak tanınmıştır. III. Kasidelerinde Arapça-Farsça kelime ve tamlamalara çok yer vermiştir. (Doğru) Nef'i'nin kasidelerinde Arapça ve Farsça kelimeler ve tamlamalar sıkça kullanılmıştır. Bu doğrultuda, doğru ifadeler I, II ve III'tür. Cevap E seçeneğidir. Soruda verilen ifadeler Nef'i'nin özelliklerini tanımlamaktadır. Nef'i'nin övgü ve yergi şairi olarak tanınması (I), kelime kullanımındaki başarısı (II) ve kasidelerinde Arapça-Farsça kelimelerin sıkça kullanılması (III) doğru bilgilerdir.

Divan edebiyatında şarkının 3. dizesi ve en dokunaklı dizesine "miyan" denir. Miyan, şarkı nazım biriminin orta dizesidir ve genellikle ana duyguyu ifade eder.

Türk edebiyatına İran edebiyatından geçmiş olan ve Divan edebiyatında şarkının dışında kalan nazım biçimi "Rubai"dir. Rubai, dört dizeden oluşan dört mısralık bir nazım biçimidir ve Divan edebiyatında sıkça kullanılmıştır.

I, II ve III. konular olan Aşk, Tasavvuf ve Kahramanlık, mesnevinin işlediği konular arasındadır. Soruda verilen konular arasında yer alan Aşk (I), Tasavvuf (II) ve Kahramanlık (III) temaları, mesnevi türünün genellikle ele aldığı konulardır.

Doğru cevap E) I, II ve III'dir. Samipaşazade Sezai, Tanzimat dönemi yazarlarından biri olarak kabul edilir, eserlerinde romantizmin izleri görülebilir ve kahramanlarını halktan seçerek gerçekliğe yönelmiştir.

Verilen alfabelerden Kök Türk (I), Arap (II) ve Kiril (III) alfabeleri Türkler tarafından kullanılmıştır. Soruda verilen alfabeler arasında yer alan Kök Türk, Arap ve Kiril alfabeleri Türkler tarafından farklı dönemlerde kullanılmıştır.

Doğru cevap D) I, II ve III'dür. Verilen üç edebi ürünün hepsi İslamiyet'in kabulünden önceki Türk edebiyatına örnektir. "Sagu" ve "Koşuk"lar, Orta Asya'daki Göktürkler döneminde yazılan geleneksel şiir türleridir. "Kök Türk Yazıtları" ise Orhun ve Yenisey yazıtları olarak bilinen metinlerdir ve Türkçenin eski dönemlerine ait metinleri içerir.

Doğru cevap A) Atilla İlhan'dır. Atilla İlhan, modern Türk edebiyatının önemli şairlerinden biridir ve eserlerinde Batı edebiyatının etkisini taşımaktadır. Bu durum, onun şiirlerindeki dil, tema ve tarzda görülebilir. Diğer yazarlar ise daha çok geleneksel Türk edebiyatının örneklerini veren isimlerdir.

Olayın verilen konuşmalar arasında aktarıldığı anlatım tekniği sorusu incelendiğinde: Verilen konuşmaların birbirleriyle iletişim içinde olduğu ve karakterler arasındaki konuşmaların kullanıldığı bir anlatım tekniği olan **diyalog** kullanılmıştır. Soruda verilen konuşmaların karakterler arasında geçen iletişimleri içerdiği dikkate alındığında, bu anlatım tekniği "diyalog"dur. Karakterlerin birbirleriyle konuşmaları aracılığıyla olayın aktarıldığı bir anlatım şeklidir.

Milli edebiyat döneminin Ömer Seyfettin ve arkadaşları tarafından başlatıldığı dergi **"Genç Kalemler"** adıyla yayımlanmıştır. Milli edebiyat dönemi, Ömer Seyfettin ve diğer genç yazarlar tarafından "Genç Kalemler" dergisi ile başlatılmıştır. Bu dergi, milli edebiyat akımının önemli bir temsilcisidir ve genç yazarların yeni edebi anlayışlarını yayınladıkları bir platform olmuştur.

I. Gerçek ya da gerçeğe yakın olaylar anlatılır. II. Kuşaktan kuşağa sözlü olarak aktarılır. III. Destanların öz değişikliği uğramasıyla oluşmuştur. IV. Uzun soluklu anlatımdır. Bu doğrultuda, cevap D seçeneğidir. Halk hikayeleri, gerçek ya da gerçeğe yakın olayları anlatır (I), kuşaktan kuşağa sözlü olarak aktarılır (II), destanların öz değişikliği uğramasıyla oluştuğu bir türdür (III) ve uzun soluklu anlatımlara sahiptir (IV).

Doğru cevap E) Birbirinden bağımsız 54 hikayeden oluşur. Dede Korkut hikayeleri, Oğuz Türklerinin geleneksel sözlü edebiyat ürünlerindendir. Bu hikayeler, İslamiyet öncesinde doğmuş olup zamanla İslami unsurlarla zenginleştirilmiştir. Hikayelerde genellikle kahramanlık, savaşçılık ve cesaret vurgulanır. Destan özelliği taşıyan Dede Korkut hikayeleri, birbirine bağlı olan ve aynı kahramanlar etrafında dönen 12 hikayeden oluşur, 54 hikaye ifadesi yanlıştır.

Yukarıda verilen ifadelerden hikaye için doğru olanlar: I. İnsanın bugüne kadar en çok başvurduğu anlatım tarzıdır. II. Fazla ayrıntıya girmez. III. Zaman ve mekan unsuru vardır. Bu doğrultuda cevap A seçeneğidir. Hikaye türü, verilen ifadelerin hepsine uygun olan bir türdür. İnsanların en çok başvurduğu anlatım tarzı olması (I), hikayelerin genellikle fazla ayrıntıya girmeden olayları anlatması (II) ve zaman ile mekan unsurlarını içermesi (III) hikayelerin temel özelliklerindendir.

Doğru cevap B) Cinaslı Mani olacaktır. Cinaslı manilerde her dizede ilk üç kelime aynı olup, dörtüncü kelime değişiklik gösterir ve uyak düzeni vardır. Bu türde uyaklar sırasıyla ABAB şeklindedir.

Verilen eser yazar eşleştirmelerinden yalnızca II. seçenek olan "Atebetü'l Hakayık -- Kaşgarlı Mahmud" yanlıştır. Çünkü "Atebetü'l Hakayık" eseri Kaşgarlı Mahmud'a değil, Yusuf Has Hacip'e aittir. Eserlerin doğru yazar eşleştirmeleri şunlardır: I. Kutadgu Bili -- Yusuf Has Hacip III. Divan-ı Hikmet -- Ahmet Yesevi Ancak II. seçenekte yer alan "Atebetü'l Hakayık -- Kaşgarlı Mahmud" yanlış bir eşleştirmedir.

Verilen eserlerden hiçbiri İslam etkisiyle oluşturulan ilk eserler arasına girmemektedir. Bu nedenle cevap E seçeneğidir.

Orhun anıtları, Göktürk Kağanlığı dönemine ait önemli yazılı kaynaklardır. Bunlar, Göktürk alfabesi ile yazılmıştır, bu nedenle Uygur alfabesi ile yazılmış değillerdir (E).

Eski Türk toplumlarında bir kişinin ölümünden sonra yas törenlerinden söylenen şiir Sagu adıyla bilinir. Eski Türk toplumlarında, bir kişinin ölümü sonrası düzenlenen yas törenlerinde söylenen yas şiiri "Sagu" olarak adlandırılır. Sagu, ölen kişinin övgüsünü ve anılarını anlatan bir türdür.